Michelangelo: the creation of man (1508-1512).
Kuntshistorici hebben zich door de tijden heen verbaasd over de vreemde vorm waarbinnen Michelangelo de gestalte van God heeft geschilderd. Toen chirurg Frank Mershberger in de Sixtijnse kapel omhoog keek herkende hij die vorm direct uit zijn anatomieboeken.{break}

Dr. Mershberger zag een overlangse doorsnede van menselijke hersenen!

Bekend is dat Michelangelo in het geheim menselijke kadavers ontleedde. Door de studie van de menselijke anatomie perfectioneerde hij zijn schilder- en beeldhouwkunst. Daarnaast toonde hij net als veel van zijn tijdgenoten tijdens de remaissance belangstelling voor mystieke wijsheid en esoterische kennis. Minder bekend is dat hij volledig ingewijd was in de Joodse Kabballah. Evenals Leonarda da Vinci verwerkte ook Michelangelo verborgen boodschappen in zijn kunstwerken.

Wat heeft Micheangelo ons in deze plafondschildering duidelijk willen maken?
We kunnen het hem niet meer vragen. Maar we kunnen wel goed kijken. Een luisteren naar wat kunsthistorici, mystici en moderne neurowetenschappers ons in dit verband te vertellen hebben.

De rechter wijsvinger van God raakt de linker wijsvinger van Adam. Adam is levend afgebeeld: hij ligt in een actieve houding steunend op de rechter onderarm met opgericht hoofd en een opgetrokken linker been. Als Adam al leeft, wat draagt God dan aan hem over in de aanraking? De linker hand van God rust op de rechter schouder van een kind. Dit kind wordt door kunsthistorici aangemerkt als de Ziel van Adam. Het kind is in dezelfde pose afgebeeld als Adam: hoofd, romp, linker been. Adam wordt pas volledig mens door de Goddelijke aanraking waarin hij verbonden wordt met zijn ziel. Met de linker arm omarmt God een vrouw. Is het Eva, zoals de schilder het ongetwijfeld zijn opdrachtgever de paus wilde doen geloven? Of is het wellicht Sofia/Sjechina, het vrouwelijk alter ego van het christelijk, mannelijke Godsbeeld, zoals mystici dit beeld interpreteren.

Als deze complexe vorm inderdaad een hersenhelft verbeeldt, dan kijken we als het ware in de rechterhersenhelft. De vrouwelijke figuur bevindt zich grotendeels in de ruimte binnen deze vorm. Ervóór de figuur van God, God bevindt zich daarmee in het midden, tussen de twee hersenhelften in. God verbindt met zijn beide armen man, vrouw en kind.

In 1961 werd voor het eerst een experimentele operatie op mensen met vallende ziekte toegepast. Daarbij werden de verbindingen tussen de twee hersenhelften onderbroken door het  corpus callosum (de grote band neuronen die linker en rechter hersenhelft verbindt)  te klieven (commisurotomie). De gedachte was dat zodoende de aanval zich niet meer zou kunnen verspreiden van de ene naar de andere hersenhelft. Uit de bestudering van de effecten van deze ingreep bij  patiënten  bleek duidelijk dat de twee hersenhelften bij de mens verschillende functies hebben. Neurowetenschappers hebben sindsdien deze verschillen bevestigd en verder in kaart gebracht.

De rechterhersenhelft  stuurt de linker lichaamshelft aan.
Zijn: eerste karakteristieke kenmerk van de rechterhersenhelft is een kwaliteit die met zijn wordt aangeduid. Hoger ontwikkelde gevoelstoestanden als liefde, extase, harmonie, geluk, humor, geloof zijn moeilijk te beschrijven (zeker in wetenschappelije termen)  en zijn niet logisch verklaarbaar. Deze gevoelstoestanden zijn evenwel authentiek.
Gestalt: deze gevoelsttoestanden ontstaan niet liniair in de tijd.  Ze doen zich voor als een Gestalt: ineens en in zijn geheel. Gezichtsherkenning vindt plaats in de rechterhersenhelft. Ook al veranderd het gezicht van een persoon in de tijd, u herkent binnen een split second en sneller dan de snelste computer of u deze persoon kent en wie het is.
Metafoor: een metafoor heeft verschillende niveaus van betekenis en zinvolheid. Metaforen helpen om taalgebruik mogelijk te maken voor situaties waar geen woorden voor bestaan. Een gedicht is de kunstvorm die bij de metafoor hoort. Parabels, mythen en kunstvormen in het algemeen zetelen in de rechter hersenelft.
Muziek: de beleving van muziek hoort bij het rechter brein. We horen niet ieder instrument apart. Ook voor muziek geldt dat we muziek integraal en direct beleven.

De linkerhersenhelft  stuurt de rechter lichaamshelft aan. Bij de meeste mensen is de rechter hand de dominante hand, de voorkeurshand voor het verrichten van activiteiten.
Doen: het planmatig uitvoeren van in de tijd opeenvolgende activiteiten verloopt via de linker hersenhelft.
Taal: het vermogen om via woorden en zinnen met elkaar te communiceren zetelt bij verrreweg de meeste mensen in de linker hersenhelft. Ook de zelfspraak die iemand met zichzelf kan hebben is gekoppeld aan de linker hersenhelft.
Abstract denken: het tegenovergestelde van denken middels metaforen is het denken in abstracties. Het vermogen informatie te verwerken zonder het gebruik van beelden of beeldspraak. Woorden vervangen beelden in het creëren van concepten. Logisch als-dan denken en causaliteit zijn bijbehorende eigenschappen van de linker hersenhelft. De wetenschap is een procuct van het logisch denken.
Getallen: voorwaarde voor het vermogen tot rekenen is een nog verder ontwikkeld abstract denkniveau.

De evolutionaire noviteiten die via het linker brein toegankelijk zijn geworden zijn allemaal principieel abstracte, tijdgeorienteerde vermogens. Eerst dit, dan dat, logisch en causaal denken. Het linker brein is als een sequentiele, serieel geschakelde processor.

De fylogenetisch oudere kwaliteiten van het rechter brein zijn meer ruimte en beeld georienteerd. Holistisch, synthetiserend en integraal. Het rechter brein functioneeert als een parallel geschakelde processor: alles met alles verbindend en instantaan.

Dr. Jill Bolte Tailor is hoogleraar neurowetenschappen. In 1996 werd ze getroffen door een hersenbloeding. In een boek heeft ze haar ervaringen tijdens de hersenbloeding en de jarenlange revalidatie daarna beschreven. Op internet is een filmpje te zien van dr. Taylor, de link vindt u rechts hiernaast. Dr Taylor beschrijft haar acute ziekteproces zeer beeldend en indringend. Als professionele neurowetenschapper registreert ze nauwgezet de volledige functieuitval van haar linker hersenhelft: en daarmee het verlies van het rationele, logische, op details gerichte en tijdgeorienteerde bewustzijn.

Tijdens de hersenbloeding bleef haar rechterhersenhelft wel beschikbaar. Ze ervaarde  korte tijd na het begin van de hersenbloeding een toestand van volledige rust, volkomen welbevinden en diepe vrede. En een gevoel van uitbreiding in de ruimte, zodanig dat ze zich zelfs ongerust maakte bij herstel nooit meer in dat kleine lichaam te passen En ze ervaarde ook een volledige eenwording met het leven zelf. Met het wegvallen van de analyserende remmingen van het linker brein bereikte dr Taylor, zoals ze het zelf omschrijft, een staat van Nirvana, zoals die in de mysteriescholen bekend is.

“Door mijn ervaring met het functieverlies van mijn linkerhersenhelft ben ik er vast van overtuigd geraakt dat het gevoel van diepe innerlijke vrede vastligt in de neurale netwerken van onze rechterhersenhelft. Die netwerken zijn altijd in werking en beschikbaar. We kunnen er altijd en overal mee in contact komen als we dat willen. Die Nirvana ervaring is echter niet mee te nemen uit het verleden of te projecteren in de toekomst, het is alleen in het heden te ervaren, in het hier en nu. Mijn tips voor het ervaren van die diepe innerlijke vrede en vrijheid zijn:

• besef onderdeel te zijn van een groter geheel: een eeuwige stroom van energie en moleculen, een kosmische kringloop. Mijn linkerhersenhelft ziet mij als een kwetsbaar individu, dat zomaar zijn leven zou kunnen verliezen. Mijn rechterhersenhelft weet dat de essentie van mijn wezen het eeuwige leven heeft;
• richt de aandacht regelmatig op het zijn in plaats van het doen. Schakel de alsmaar doorgaande feedback van de alledaagse werkelijkheid en van alle doorgaande cognitieve spiralen af en toe even uit. Mediteer. Neem heel bewust waar: welke informatie komt via je zintuigen binnen en welk effect heeft die waarneming op hoe je je voelt; Wordt gewaar en herneem de regie, stop de automatismen.
• zorg voor een goede balans tussen inspanning en ontspanning. Ontlaadt op tijd de stress die bij onze manier van leven hoort.

Mijn rechterhersenhelft vindt het leven verrukkelijk. Het geniet van het idee dat ik zowel het vermogen heb om één te zijn met het heelal als ook het vermogen heb om een individuele identiteit te ervaren die veranderingen kan bewerkstelligen. Geluk is de natuurlijke zijnswijze van het rechter brein. Om daarmee in contact te komen is het alleen maar nodig om de bewuste beslissing te nemen de linkerhersenhelft af en toe even stil te zetten. Het linker brein projecteert continue ervaringen uit het verleden op de toekomst. Voor je het weet nemen we die projectie als de werkelijkheid aan en raken we het contact met het hier en nu kwijt. Als dat gebeurt verliezen we ook de ervaringsmogelijkheden van onze rechterhersenhelft.”
De kwaliteiten van de rechterhersenhelft zijn als vrouwelijk te duiden en de eigenschappen van de linkerhersenhelft als mannelijk. De linkerhersenhelft zorgt ervoor dat we in de alledaagse werkelijkheid overleven. De rechterhersenhelft maakt een spirituele piekervaring mogelijk. De God-gelijk geworden mens gebruikt beide bewustzijnsmogelijkheden in zijn leven: in contact met zijn onsterfelijke ziel is hij zich bewust van zijn sterfelijke ego.